مردمنهادها در خدمت صیانت از جنین
فرزندان نقاط عطف زندگی‌ها هستند. چه بسیار زوج‌هایی که در حال رسیدن به لحظه تلخ جدایی‌اند، اما با بشارت بارداری، امید در دل‌هایشان برای ادامه پیوند، جوانه می‌زند. گاهی نیز برخی زوج‌ها در زندگی مشکل دارند و تصورشان این است با سقط جنین مشکلات حل خواهد شد غافل از اینکه بر مشکلاتشان اضافه می‌شود. چه بسیار مادران بسیار جوانی که با وجود سه یا چهار فرزند به تحصیل و اشتغال و فعالیت فرهنگی، اجتماعی مشغول‌اند و به قله‌های افتخار رسیدهاند.
برخی زوج‌های ناآگاه برای فرار از بار مشکلات به نابودی جنین خود رو می‌آورند غافل از اینکه خلاف آنچه پزشک‌نماها برای مجوز دادن به این پدیده شوم عنوان می‌کنند، این اتفاق با دردسرهای بسیار جسمی روحی و نیز هزینه‌های سنگین‌تر بعدی همراه است.
عفونت خونی در پی سقط جنین
عاطفه سمایی، رئیس دانشکده علوم پزشکی اسدآباد در رابطه با مسئله سقط‌جنین می‌گوید: «سقط‌جنین با عوارض کوتاه‌مدت، میان‌مدت و درازمدت در بدن مادر همراه است. در سقط‌جنین یک سری عوارض جدی وجود دارد. سقط باعث بروز موضوعاتی چون افسردگی و اضطراب شدید می‌شود که جز عوارض بلندمدت سقط‌جنین محسوب خواهد شد.»
رئیس دانشکده علوم پزشکی اسدآباد مطرح می‌کند: «سقط یک اقدام تهاجمی است بعضی اوقات با ورود یک جسم خارجی کیسه آب جنین پاره شده و بعد از چند روز ممکن است مادر به‌خاطر علائم زایمان یا سقط به بیمارستان و مرکز درمانی مراجعه کرده باشد؛ اما متأسفانه خیلی از افرادی که مرتکب سقط‌های جنائی می‌شوند به مراکز بهداشتی و درمانی نرفته و با ایجاد هراس در فرد باعث پاره شدن کیسه آب به شکل طولانی‌مدت مادر را در معرض عفونت‌های خطرناک و کشنده‌ای تحت عنوان متریت قرار خواهد داد.» وی می‌افزاید: «این عفونت‌ها به‌سرعت مادر را به سمت ورود شرایط خطرناکی تحت عنوان سپتیسمی (گند خونی) می‌برد که با مرگ‌ومیر بالا همراه خواهد بود. اگر این اتفاق رخ دهد، همه ناشی از پنهان‌کاری است که در این زمینه رخ داده و کادر بهداشت و درمان از این مسئله مطلع نشده و یک اتفاق ناخوشایند به سیستم درمانی تحمیل می‌شود.
سمایی اظهار می‌دارد: «در تحقیقات متعددی در دانمارک، فرانسه و خیلی از نقاط دنیا انجام شده است دیده شده کسانی که سقط‌های مکرر خود به خودی و جنائی داشتند احتمال اینکه بتوانند در بارداری بعدی یک بارداری موفق داشته باشند خیلی پایین است، همچنین خطر زایمان زودرس، خطر ناباروری و خطر مشکلات عوارض زایمانی که منجر به ختم زودهنگام بارداری در این افراد بیشتر است.»
هزینه‌های زیاد برای یک اقدام غیرقانونی
سمایی بیان می‌دارد: «افرادی که سقط جنین انجام می‌دهند بدون مشورت و اطلاع به پزشک انجام می‌دهند که به‌صورت غیرقانونی در مراکز غیربهداشتی سقط صورت می‌گیرد، به همین جهت مشمول هزینه‌های بسیار زیادی خواهند شد. همچنین خیلی از داروهایی که تجویز می‌شود داروهایی هستند که ممکن است تاریخ مصرف آنها گذشته یا فرد از مصرف آن منع شده باشد. مصرف این داروها باعث می‌شود عوارض سقط به فرد تحمیل شده و می‌تواند قرینه با هزینه‌های بسیار زیادی باشد که این هزینه‌ها بیشتر به جیب دلالان رفته و برای فرد فقط عوارض جبران‌ناپذیری را جای می‌گذارد.» سمایی در ادامه می‌گوید: «غربالگری بر سقط جنین تأثیر می‌گذارد. در بعضی مواقع بدون ارائه آگاهی و اطلاعات به مادر باعث ایجاد یک نگرانی غیرواقعی به خانواده‌ها می‌شود و افراد با دیدن یک آزمایش غربالگری مثبت که احتمال می‌رود در قدم بعدی فرد باید اقدامات تشخیصی بیشتری را انجام دهد دچار نگرانی خواهد شد.» وی در پایان خاطرنشان می‌کند: «نگرانی بیش از حد فرد را به سمت گزینه سقط راهنمایی می‌کند. در مسئله سقط جنین جهالت ناگهانی و عدم دسترسی به اطلاعات صحیح می‌تواند فرد را به سمت سقط پیش ببرد. گاهی این عدم ناآگاهی در زمینه غربالگری است.»
سقط جنین منجر به سکته قلبی و مغزی
در همین رابطه فرناز مشیری، فوق‌تخصص زنان و زایمان به خبرگزاری مهر می‌گوید: «سقط جنین یعنی پایان‌یافتن بارداری در هر مرحله‌ای که زندگی نوزاد هنوز در جریان است. همچنین سقط امری غیرقانونی و مخالف با شرع بوده و یک عامل تهاجمی است که باعث بروز عوارض متعددی در بدن مادر خواهد شد.»
وی ادامه می‌دهد: «از عوارض سقط جنین باید به سکته مغزی یا قلبی به دلیل استفاده از داروهای سقط اشاره کرد، یعنی یکی از عوارض جبران‌ناپذیر در مسئله سقط جنین مرگ مادر است، همچنین سقط باعث آشکار شدن یک سری بیماری‌های زمینه‌ای مانند تشنج می‌شود، گاهی اوقات ممکن است داروی سقط با بعضی داروهای دیگر که بیمار استفاده می‌کند تداخل داشته و مشکلات کبدی، کلیوی و قلبی برای مادر ایجاد کند و یکی دیگر از عوارض سقط جنین کورتاژهای ناخواسته و تهاجمی است.»
مشیری می‌افزاید: «متأسفانه هزینه بیماری‌هایی که بعد از سقط، مادر با آن درگیر است خیلی بیشتر از زمانی است که فرد فرزندش را به دنیا می‌آورد. ضمن اینکه بار روانی سقط بر دوش خانواده خیلی بیشتر می‌شود. گاهی اوقات یک سقط که به‌ظاهر ساده است بنیان خانواده را متزلزل می‌کند و آقایی که بچه دوست دارد به دلیل عدم بارداری مجدد شریک زندگی‌اش ممکن است از او جدا شود. این قبیل مسائل جزو مسائل مهمی است که زمانی که مادر می‌خواهد سقط انجام دهد باید به تمام جوانب آن فکر کند؛ زیرا ممکن است تصمیم عجولانه امروز فرد تا آخر عمر زندگی‌اش را تحت‌الشعاع قرار دهد.»
سمن‌هایی برای نجات نوزادان
اگرچه سقط جنین در دنیا و در ایران اسلامی به‌صورت نگران‌کننده‌ای در حال وقوع است؛ اما در این رابطه اقدامات مردم‌نهاد زیادی برای مدیریت و آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها به‌خصوص مادران صورت پذیرفته است. مجموعه‌هایی نظیر «حسنا»، «نفس» و «قانتات» تشکل‌هایی خیرخواهانه‌اند که به‌منظور حمایت از مادران باردار و تقویت سیاست‌های جمعیتی کشور توسط دغدغه‌مندان اجتماعی شکل گرفته‌اند. در همین رابطه مریم قاضی سعید مسئول مجموعه جهادی حسنا می‌گوید: «مجموعه حسنا حامی مادر باردار است به این دلیل که با توجه به سیاست‌های گذشته جمعیتی، در جامعه مادری که باردار است نسبت به بارداری خود حس خوبی ندارد. به طور معمول افراد از فرزند اول به‌خوبی استقبال می‌کنند؛ اما در رابطه با فرزندان بعدی این حس مادری به دلیل سیاست‌های جمعیتی کاهش می‌یابد و مادر از بارداری خود خجالت‌زده است.»
قاضی سعید می‌گوید: «مجموعه جهادی حسنا حامی مادران باردار است؛ ولی اولویت با مادرانی است که قصد دارند فرزند خداخواسته خودشان را سقط کنند. این مادران علاوه‌بر آنکه از بارداری خود غافلگیر شده‌اند، حال روحی مناسبی نیز ندارند، همچنین دغدغه‌های زندگی باعث شده نسبت به بارداری خود خشمگین و شاکی باشند؛ به همین سبب تعدادی از افراد با مشخصات مشابه، در اولویت مجموعه حسنا قرار گرفته‌اند.»
مادرانی که نمی‌دانند جنین زنده است
مسئول مجموعه جهادی حسنا اظهار می‌دارد: «عوارض سقط جنین از جنبه‌های مختلفی برخوردار است، یعنی فقط جنبه جسمی مادر مطرح نیست؛ بلکه اولین عارضه برای مادر به روان او برمی‌گردد؛ زیرا مادر آگاهی ندارد که جنین زنده است، روح دارد و فقط به تکامل نرسیده است. مادر این موضوع را زمانی می‌فهمد که وقتی که بعد از سقط جنین زنده خودش را می‌بیند. اتفاقی که می‌افتد این است که تمام مادرانی که سقط انجام می‌دهند بعد از سقط دچار عذاب وجدان می‌شود و حداقل سه تا پنج سال دچار کابوس خواهد شد. به دلیل فشارهای روانی مادر دچار افسردگی خواهد شد.»
وی می‌افزاید: «گزارش‌های علمی نشان داده است که احتمال ناباروری دائم بعد از سقط بین ۵ تا ۷ درصد است؛ یعنی از هر ۱۰۰ نفری که سقط انجام می‌دهند ۷ نفر از آنان دچار ناباروری دائمی خواهند شد. جنین از ابتدای بارداری زنده است، یعنی نمی‌تواند زنده نبوده و قلبش بزند اثر انگشت منحصربه‌فرد داشته باشد و درد را حس کند.»
مسئول مجموعه جهادی حسنا بیان می‌کند: «ابتدا این را باید متذکر شد که هزینه‌های مجموعه حسنا کاملاً مردمی تأمین شده و تمامی نیروها به‌صورت داوطلب در مجموعه خدمت می‌کنند. نکته حائز اهمیت این است زمانی که یک مادر از طرف پزشک یا ماما به مجموعه ما معرفی می‌شود ما با صحبت کردن سعی در منصرف کردن مادر از سقط داریم، بعد از اینکه منصرف شد این مادر نیاز به حمایت‌های روحی دارد. گاهی ممکن است یک مسئله اقتصادی فرد را رنج دهد، گاهی مادر فکر می‌کند شغلش در خطر می‌افتد.»
قاضی سعید بیان می‌کند: «هدف ما کشف راه‌حلی است که از نظر روانی خانواده رشد کرده، یک پله بالاتر برود و به موقعیت قبلی در زندگی باز نگردد. گاهی اوقات فرد فقط نیاز دارد با کسی درددل کند، گاهی نیز مشکلات اقتصادی روان خانواده را خدشه‌دار می‌کند. با توجه به نیاز خانواده و مشکلی که وجود دارد مشاور سعی در برطرف کردن مشکل دارد و به فرد می‌فهماند که با سقط جنین هیچ‌کدام از مشکلاتش حل نخواهد شد و چه‌بسا مشکلات دیگری نیز وارد زندگی فرد خواهد شد.»
وی خاطرنشان می‌کند: «مجموعه ما توانسته بیش از ۷۳۰ مادر را از سقط جنین منصرف کرده و حدود ۶۰۰ مادر فرزندشان به دنیا آمده است. خبر خوب دیگر اینکه به همت مرکز نفس شهرستان نیشابور تاکنون از سقط ۵۲۰ جنین در این شهرستان جلوگیری شده است.»
شیءانگاری جنین ممنوع!
سمیرا سادات میراسماعیلی، مسئول دبیرخانه کشوری نفس می‌گوید: «اغلب خانواده‌ها و مادرانی که به سقط جنین فکر می‌کنند، دلایلی چون داشتن فرزند کوچک، تعداد زیاد فرزندان، ادامه تحصیل، دوران عقد و اشتغال مطرح می‌کنند. این در حالی است که تصور نادرستی در میان مردم وجود دارد که جنین زیر چهار ماه به دلیل نداشتن روح، فاقد ارزش است. اما از دیدگاه ما، جنین از لحظه لقاح، تمامی ویژگی‌های یک انسان کامل را دارد. سقط جنین، چه از نظر شرعی و چه از نظر اخلاقی، عملی اشتباه و گناه محسوب می‌شود.»
وی می‌افزاید: «ما در مرکز نفس سعی داریم دید افراد را نسبت به شیءانگاری جنین از بین ببریم و قبح سقط و زشتی این عمل را بیان کنیم. افرادی که از سقط منصرف می‌شوند و فرزندان خود را به دنیا می‌آورند شادتر و با انگیزه بیشتری زندگی می‌کنند و این فرزندان نجات‌یافته از سقط بسیار عزیزتر از دیگر فرزندان می‌شوند و شیرینی زندگی را بیشتر می‌کنند و زمانی که با این مادران صحبت می‌کنیم بسیار خوشحال هستند که سقط انجام ندادند.»
تهدید و تحدید جمعیت ایران
بزرگ‌ترین و قوی‌ترین سرمایه ناب هر سرزمین جمعیت است. سرمایه‌ای که می‌تواند سبب تقویت بنیه نظامی فرهنگی و علمی هر جامعه شود. اما رسوخ فرهنگ‌های غیراخلاقی سبب تحدید آن شده است.
سقط جنین در کنار بالارفتن سن ازدواج، عدم تمایل به فرزندآوری، تجرد‌گرایی و غلبه خودگرایی و اصالت دادن به منیت سبب تهدید جوانی جمعیت و بروز سالخوردگی جمعیتی شده است.
بدون تردید حفظ جامعه پویا و جوان و تداوم نسلی شاداب و پرتحرک نیازمند همکاری همه سازمان‌ها، نهادها و افراد مختلف جامعه در راستای افزایش فرزندآوری و پیشگیری از سقط جنین است.